Sırpçada En Sık Yapılan 10 Hata

Bana kalırsa bir dili sonradan öğrenmenin en güzel tarafıdır, yazımda öğrenilen dili ana dili olandan daha iyi yazmak. Kaldı ki Sırp-Hırvat dillerini aileden öğrenen Türklerin de en büyük sıkıntısının, gramerden sonra, yazabilmek olduğu da yadsınamayacak bir gerçek. Zaten Türkçede de bu konuda oldum olası hassas olan bir insan olarak, Sırpçada da yazım hatalarına hassasiyet göstermeye başladım. Aynı zamanda dilin yazımını öğrenme şansı bulamamış Balkan kökenliler için güzel bir yol gösterici olacağı inancındayım, ve başlıyorum. ☺️

1. Negasyon eğer sıfattaysa birleşik, fiildeyse ayrı yazılır.

En hassas olduğum konulardan biridir bu, çok görmüşsünüzdür “neznam, nemislim” gibi yanlış yazımlar, o yüzden hemen örneklendiriyorum.

Fiilde:

• Znam. (Biliyorum.)
• Ne znam. (Bilmiyorum.)

Sıfatta:

• Srećan (Mutlu/eril)
• Nesrećan (Mutsuz)

2. Millet/Milliyet ile alâkalı kelimeler

Buradaki en büyük sorun, hangi kelimenin ilk harfinin büyük, hangisinin küçük yazılacağına karar verememek, kendi dilimizdeki gibi zannedip hareket etmektir. Hemen örneklendirelim:

• Srbin (Sırp erkek) – Bu tip bir durumda büyük yazılır, çünkü kişiden bahsediliyor.
• srpski (Sırp/sıfat-yahut Sırpça) – Bu durumda ise küçük yazılır, çoğu için öğrenmesi zor bir kuraldır çünkü Türkçe ile bağdaşmaz.

Bu kuralı akılda tutmak Fransızca bilenler için bir tık daha kolay olabilir, bu konuda tamamen aynı yazım kurallarına sahipler. Bir de ufak bir not: “srbski” değil SRPSKI.

3. Başlık atarken her kelimenin değil, sadece ilk kelimenin ilk harfi büyük yazılır.

Bu hatayı ben çok yaptığım için, “Bir musibet bin nasihatten iyidir.” formunda bir başlık bu. Sırpça haber girdiğim dönemde başlıktaki tüm kelimelerin baş harflerini büyük yazıp paylaşırdım, aman dikkat.

• Veliki požar u Sarajevu (Saraybosna’da büyük yangın)

4. “Đ” yerine “Dj” yazmak bir yazım hatasıdır.

Günlük hayatta hobi olarak yapılabilecek bir yanlış olur kendileri, Sırpların %80’inin bilmediğini iddia edebilirim. Çoğu zaman telefonda Sırpça klavyeye geçmeye üşenildiğinde muazzam bir çıkış yolu olan “dj” ikilisini “đ” şeklinde telaffuz etmek sadece Karadağcaya mahsus bir kuraldır. Hemen açıklıyorum:

• Ekavica Varyantı (Sırbistan ve Zagreb’de konuşulan varyant): Videla je. (Gördü-dişil)
• Ijekavica Varyantı (Hırvatça, Boşnakça ve Karadağcayı kapsar/Hırvatistan’ın kıyı kesimi hariç): Vidjela je.
• Karadağca: Viđela je.

Bundan dolayıdır ki siz “dj” yazdığınız zaman o “iki” harf “dy” diye okunmaya mahkûmdur aslında.

5. DOBRO DOŠLI AYRI YAZILIR!

Tıpkı güzel Türkçemizde olduğu gibi “hoş geldiniz” anlamına gelen “dobro došli” ayrı yazılır. İki dilde de dikkat etmekte fayda var, acı veriyor bana.

6. Gelecek zaman kullanılırken yapılan sık hatalar

Biliyorsunuz ki gelecek zaman çekimine ihtiyaç duyuyorsak “hteti” fiiline başvuruyoruz:

hteti (istemek)
ja hoću         mi hoćemo
ti hoćeš       vi hoćete
on/ona/ono hoće   oni/one/ona hoće

Görüldüğü gibi “ho“ları attıktan sonra üç yolumuz var, burada düzenli çekimlenen bir fiil olan “čekati” yani “beklemek” fiilini örnek alalım:

• Ja ću čekati. (Ben bekleyeceğim. – Türkçe çevirisinden de anlaşıldığı üzere, eğer konu kimin bekleyeceğini belirtmekse ancak o zaman kullandığımız bir form.)
• Eğer cümle ortasındaysa zamirsiz kullanılabilir: Ako budeš došla, onda ću te čekati. (Geleceksen, seni bekleyeceğim.)
• Čekaću te. (Seni bekleyeceğim. – Üstteki örnekte “onda”yı çıkarıp bunu kullanırdım herhalde o cümleyi sarf ediyorsam, en çok kullanılan hâli bu, tabiî eğer Sırpça konuşuyorsanız…)

**Hırvatça ve Boşnakçada yukarıdaki ikincisini hatalı yazma meşhur. Ör: Nazvat(i) ću te kasnije. (Seni sonra arayacağım.) O “i” harfini düşürmek de yazım hatası maalesef…

Bir de bunun düzenli olmayan fiiller için olanı var ki genelde bu fiilleri “-ći” mastarına sahip olan fiiller oluşturuyor. (ići, doći, otići, vs.) Bu fiillerden biriyle gelecek zaman yapmak istediğimizde, yukarıdaki formların üçüncüsünde bazen sıkıntı yaşayabiliyoruz, çünkü format tam da şöyle:

• Ići ću na fakultet posle podne. (Akşamüstü fakülteye gideceğim. – Tam benlik bir cümle oldu sanırım.)

Buradaki örnekte gördüğümüz gibi bu durumda ayrı yazıyoruz.

7. “Gledam televizor.” mu, “Gledam televiziju.” mu?

“Televizor” ile “televizija” arasındaki fark, “televizor” kelimesinin televizyon objesine, “televizija” kelimesinin ise televizyon yayınına tekabül ediyor olması. Eğer boş zamanlarımızda televizyona bir sanat eseri şeklinde bakmıyorsak, izlediğimiz şey “televizija” oluyor. Bu yüzden: “Gledam televiziju.” (Televizyon izliyorum.)

8. Potencijal (Conditional mood) nasıl kullanılır?

Türkçedeki “gerçekleşmemiş beklenti” ya da çoğu zaman sadece beklenti için çok kullandığımız bu modun çekimlerinde sıkıntı yaşayan Sırpların mevcut olduğunu öğrenmem kapak fotoğrafı sayesinde oldu aslında. “Mi bih čuli…” gibi bir şey gördüm ve gözlerim kanadı, dedim buna da bir parmak basayım.

Bu modu şöyle kullanıyoruz: “biti” yani “olmak” fiilini, kaybedilen bir mod olan “aorist” ile çekimliyoruz:

biti (olmak)
ja bih     mi bismo
ti bi     vi biste
on/ona/ono bi   oni/one/ona bi

Daha sonraki etapta geçmiş zaman çekiminde kullandığımız gibi fiili zamirin cinsiyetine göre çekimliyoruz.

Yani neymiş, “Mi bismo čuli…”ymiş değil mi?

9. Üstünlük bildiren sıfatları yazarken yaşanan felaketler

Karşılaştırma sıfatı ve üstünlük bildiren sıfat nasıl yapılır, ilk önce buradan başlayalım.

mlad (genç-eril):

• basit hâli: mlad
• karşılaştırma sıfatı (-ji/-iji): mlađi (jotacija-ses değişimi)
• üstünlük bildiren sıfat (naj+karşılaştırma sıfatı): najmlađi

Yani üstünlük bildiren sıfat oluştururken “naj” birleşik yazılır.

10. “Instrumental case” ile imtihan

Birinci noktada değineceğim şey zamire göre nasıl çekimlendiği ve nasıl kullanılması gerektiği olacak.

sa mnom (benimle)  s nama (bizimle)
s tobom (seninle)   s vama (sizinle)
s njim/njom (onunla) s njima (onlarla)

1. “S njim” eril ve nötr için, “s njom” ise dişil için kullanılır.
2. “Sa mnom” hariç hepsinde “s” kullanılır.
3. Her koşulda “sa” ve “s” ayrı yazılır.

11. (Ekstra) “PRECEDNIK” DEĞİL “PREDSEDNIK”!

Malum bir seçim geçirdi Sırbistan, satir adayımız Ljubiša Preletačević’in “Biće preCednik Ljubiša!” şeklinde yaptırdığı SPN Partisi’nin jenerik müziğinde de bilhassa dalga geçtiği bu cahilliği gidermek istedim.

Umarım nitelikli ve yardımcı bir yazı olmuştur, başka bir yazımda görüşmek üzere…