Yol Rehberi: Nasıl Sırpça Öğrendim?

Son zamanda sosyal medyada Yugoslav kökenli arkadaşlara çok rastlamamdan dolayı sürekli “Nasıl Sırpça öğrendin?” ve “Bana kaynak önerebilir misin?” sorularından yola çıkarak böyle bir yazı yazmaya karar verdim. Umarım Sırpça öğrenmek isteyenlere iyi bir yol rehberi olur.

Belki başka bir yabancı dil öğrenme niyetinde olanlar vardır, o yüzden genelde bir dil öğrenirken hangi yolları izlediğim üzerinden gideceğim, daha sonra Sırpçada işimi kolaylaştıran ipuçlarıyla yazımı detaylandıracağım.

Bir dili öğrenmeye başlamadan önce en önemli nokta o dili öğrenme isteğinizdir. Fransızca öğrenmek zorunda kalmış bir insan olarak şunu söyleyebilirim ki, grameri Sırpçayla mukayese bile kabul etmeyecek kadar kolay olan Fransızcayı öğrenmem Sırpçaya nazaran daha zor oldu. Çünkü sıklıkla dile getirdiğim gibi Sırpçaya vurgunum.

Kökenimden dolayı öğrenmek için yola çıktığım ilk dil Makedoncaydı. Ancak daha sonrasında Makedoncanın sadece iki milyon konuşanının olması ve bazı bölgelerinde aksandan dolayı hiçbir şey anlayamayabileceğimin dile getirilmesinden dolayı Sırpçaya yöneldim. Ancak başlar başlamaz dile âşık oldum. (Bu arada bütün Makedonlar biraz garip de olsa Sırpça konuşabildikleri için Makedonca öğrenmek çok da kârlı bir iş değil.)

Hatta hatırlıyorum -bu kadar geçmişte kalmış gibi anlatmamın sebebi bunları yaparken 14-15 yaşlarında olmam- Sırpça kalıp cümlelerini bir kağıda yüzlerce kez yazıp nereye gitsem yanımda taşımıştım, ama hatırlıyorum ezberlemem vaktimi almıştı, yani hayâl meyâl hatırlıyorum çok zorlanmıştım.

Genelde çevremdeki insanlar Željko Joksimović’e olan yüksek dozaj hayranlığımdan dolayı Sırpçaya başladığımı düşünüyorlar ama hikâye aslında tam tersi. Eurovision parçalarını gözden geçirirken (sene 2012) Sırbistan’ın parçasını dinleyeyim, belki birkaç kelime yakalarım dedim, işte öyle başlamıştı hayranlığım. Bu konuya neden girdim şimdi oraya geleceğim.

Öğreneceğiniz dilde müzik dinleyin arkadaşlar. Bu bence dil öğrenmenin en önemli ikinci noktası. Kelime dağarcığı geliştirebileceğiniz ve mecaz ya da bir diğer tabirle metafor yapmaya kadar öğrenebileceğiniz çok şey var şarkılarda. Beni ders almaya iten, bana bu dilde ilerleme isteği veren şey Željko Joksimović ve şarkıları olmuştur, payını yadsıyamam. **Ufak bir not: Belli bir yerden sonra bütün şarkılar size belli ve aynı kelimelerle yazılıyormuş hissi verebilir, çünkü Türkiye’deki gibi “şarkıda mecaza abanalım” felsefesinden ziyade Yugoslavlar az kelimeyle çok şey anlatmayı severler. Ancak o noktaya kadar tam gaz devam!

Ders almaya başladım ve kaynak olarak kullandığım ilk kitap “Srpski za strance – reč po reč” adlı bir ilk adım “Yabancılar İçin Sırpça” kitabı. Genelde kaynak soranlara hep bu kitabı öneriyorum, çünkü kitabın şöyle güzel bir yönü var ki, arka kısmında isim hâlleri çekim tablosundan telaffuza, varyant farklarından fiil tiplerine kadar tüm temel gramerin özeti var – ki dönüp arada ben bile hâlâ kullanırım. Ancak birkaç hataya rastladığımızı söyleyebiliriz ki zaten bir hocayla çalışıyorsanız eğer bu bir problem değil, bir de konu akışını çok beğenmiyorum, ancak çok da çeşitli kaynak yok tabiî ki elimizde.

Sırp haber kanallarını takip ediyorum. “Bunun ne tür bir faydasını gördün?” diye soracak olursanız kelime dağarcığımı geliştirmeme katkıda bulundu. Mesela (aklıma neden bu örnek geldi bilmiyorum ama) “požar” (pojar) kelimesinin “yangın” demek olduğunu haberlerden öğrendim, ancak “izbiti” fiilinin “başlamak, çıkmak” demek olduğunu ve sadece yangın için kullanıldığını öğrenmem için takviyeye ihtiyacım oluyor, bu yüzden ders almanın asla yadsınamayacak bir yararı var. (Ekstra bir bilgi oldu 🙂 ) Tabiî bir de Yugoslav siyaseti konusunda gündeme hâkim olmaya çalışıyorum, bunun da ayrı bir etkisi var.

Sırpça adına ülkemizde sözlük sıkıntısı olduğunu dile getirmek isterim. Türkiye’de bulabildiğim tek Sırpça-Türkçe sözlük 1987 basımıydı, ha almadım mı, tabiî ki yapıştım, ama alternatif bir yol aramaya başladım. Sırbistan’dan Türkiye’ye kitap yollayan bir site var, aynı zamanda çok ünlü bir basımevi: Knjižare Vulkan. Benim kullandığım sözlük bu. Türkiye’ye de getiriyorlar, bilginize.

İlerlettikten sonra mutlaka kitap okumaya çalışın. Ama sakın benim yaptığım gibi en sevdiğiniz kitap diye “Derviş ve Ölüm” okumaya çalışıp beyninize işkence çektirmeyin (yaptım bunu evet). Mesela “Küçük Prens” her zaman iyi bir tercihtir, her ne kadar derin bir kitap olsa da kelime ve gramer bakımından zorlayıcı değildir.

Eksiklerinizin ya da kötü olduğunuz yönlerin üstüne gidin. Mesela ben, grameri yalar yutarım hiç sıkıntım olmaz, ama kelime öğrenme konusunda vasat bir öğrenciyim. Eğer benim gibiyseniz odanızda ya da evinizin herhangi bir yerine, kısacası gözünüzün göreceği yerlere post-it ile kelimeleri yazıp yapıştırın. Bu öneriyi Almanca hocamdan almıştım, ancak Almanca üzerinde asla uygulamadığım için şu an hiçbir şey hatırlamıyorum, bu da bizi en önemli nokta olan “dili sevmek” kısmının önemine geri götüren bir anı oldu. 🙂 Mesela on birinci sınıfa giderken dosyamın içine Sırpça isim hâllerine göre çekimlenmiş zamirlerin tablosunu yapıştırmıştım, çünkü asla ezberleyemiyordum. (Şimdi de bu konuda zehir gibi olduğumu söyleyemeyeceğim ama içgüveysinden hâlliceyim diyebiliriz.)

Film izleyin, radyo dinleyin, sevdiğiniz bir sanatçının röportajını izleyin, kısacası n’aparsanız yapın ama mutlaka ve mutlaka konuşma dilini duyun ve anlamak için çaba sarf edin, bu da önemli bir nokta. Bilen bilir Željko Joksimović kapalı konuşan ve sesi tok, adeta bir Sırp Selçuk Yöntem’dir ve onun röportajlarını anlayabilmem yıllarımı aldı, ama bunun için yaptığım dinleme pratiklerinin yadsınamaz bir yeri vardır.

Bunun dışında bir de telefonda hangi sözlük aplikasyonunu kullanıyorum onun da linkine buradan ulaşabilirsiniz, çünkü genellikle sözlük açmaya üşenip “Amaan, elimin altında mis gibi telefonum var, açayım da bakayım.” -cılardanım, bu yüzden önemli bir öneri olduğunu düşünüyorum.

Şu anda ise yine aynı kitabın ikinci aşamasını kullanıyorum, bitirmek üzereyim. Bundan sonraki aşamada günlük dilin öne çıktığı ve hızlı bir revizyon yapacağım bir kitaba geçeceğim, o da şu anlık yanımda olmadığı için ismini veremiyorum. Bundan sonraki stepte ise sertifika sınavlarına hazırlanacağım. Eğer böyle bir hedefiniz varsa da bu konudaki tecrübelerimi de yine buradan paylaşmaya devam edeceğim. Sırpça Sertifika Sınavı hakkında buradan Türkçe bilgi alabilirsiniz.

Şimdilik benden bu kadar, bir sonraki sefer Sırp-Hırvat dili varyantlarındaki aksan ve çekimleme farklarına değineceğim. Görüşmek üzere. 🙂